در 15 مهرماه سال جاری، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار طرح پیشفروش سکه طرح قدیم را با روش «حراج یکنواخت» برگزار کرد. این روش که در ظاهر شفاف و عادلانه به نظر میرسد، در عمل بسیاری از شهروندان را درگیر سؤالاتی کرده که پاسخهای رسمی به آنها، بیش از پاسخ، سردرگمی ایجاد کرده است.
طبق اطلاعیهٔ رسمی بانک مرکزی در چارچوب طرح 15 مهر، قیمت نهایی سکهها در حراج یکنواخت بر اساس بالاترین قیمتی تعیین میشود که تقاضا را تأمین کند — نه بالاترین پیشنهاد فردی. این یعنی تمام خریداران، صرفنظر از میزان پیشنهاد خود، قیمت یکسانی (قیمت تعادلی یا میانگین) را پرداخت میکنند.
اما در عمل، بسیاری از کاربران گزارش دادهاند که مابهالتفاوت بین قیمت پیشنهادی خود و قیمت نهایی حراج، به کیف پول آنها بازنگشته است. این در حالی است که در یک سیستم حراج یکنواخت واقعی، این مابهالتفاوت حتماً باید بازگردانده شود.
در تماسهایی که برخی کاربران با واحد پشتیبانی بانک مرکزی داشتهاند، پاسخهایی مبهم و گاه متناقض شنیده شده؛ از جمله اینکه «قیمت شما همان قیمت پیشنهادی است و قطعی میباشد!» — در حالی که این جمله کاملاً با ماهیت حراج یکنواخت در تضاد است.
آیا این یک «کلاهبرداری سیستماتیک» است؟
البته استفاده از کلمهٔ «کلاهبرداری» نیاز به اثبات حقوقی دارد، اما سوءاستفاده از ناآگاهی عمومی و عدم شفافیت در مکانیزم بازگشت مازاد پرداختی، میتواند بهراحتی به یک جریان اعتمادزدایی عمومی از سوی مردم نسبت به نهادهای مالی کشور دامن بزند.
اگر بانک مرکزی واقعاً قصد داشت سیستمی شفاف و عادلانه راهاندازی کند، چرا:
- مکانیزم بازگشت مازاد پرداختی بهوضوح توضیح داده نمیشود؟
- چرا در رابط کاربری سامانه، هیچ اشارهای به «بازگشت مابهالتفاوت» نشده است؟
- چرا پشتیبانیهای تلفنی، اطلاعات متناقضی ارائه میدهند؟
چه کار کنیم؟
- درخواست رسمی: از طریق سامانهٔ 124 یا نامهٔ رسمی به بانک مرکزی، درخواست بازگشت مازاد پرداختی خود را ثبت کنید.
- اشتراکگذاری تجربه: اگر شما هم در این حراج شرکت کردهاید و مابهالتفاوت شما بازنگشته، تجربهتان را در شبکههای اجتماعی و کامنتهای این مقاله به اشتراک بگذارید.
- پیگیری رسانهای: فشار عمومی تنها راهی است که میتواند نهادهای دولتی را به پاسخگویی وادارد.